Dit plaatje is gemaakt met behulp van Artificial Intelligence. De opmars van deze technologie hield velen van ons in het afgelopen jaar bezig. Wij vroegen ChatGTP om een illustratie te maken van de nieuwe wereld van landbouw, voedsel en natuur in Nederland. Het plaatje geeft een beeld van de wereld waar we naar streven. Niet het enige beeld, want de toekomst is wat ons betreft veelkleurig. Wel een beeld dat kan inspireren, ook in 2024.

 

We eindigen dit jaar anders dan we aan het begin van 2023 hadden gedacht. Na de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november blijkt ons land rechtser en behoudender dan velen dachten. Dat maakt de noodzakelijke transities op het terrein van landbouw, voedsel, natuur en gezondheid nog uitdagender. Als voorvechters van een gezond en duurzaam landbouw- en voedselsysteem moeten we hier lessen uit trekken. Zijn we met de juiste thema’s en doelgroepen bezig? Kloppen onze toon en onze taal nog wel? Welke nieuwe accenten moeten we aanbrengen?

 

Over deze vragen gaan we in het nieuwe jaar nadrukkelijk in gesprek met onze leden en vrienden. Maar we willen ook stil staan bij waar we trots op zijn. Daarom in deze nieuwsbrief een greep uit onze activiteiten in 2023. Kort samengevat zijn die activiteiten gericht op drie nauw met elkaar samenhangende thema’s: groen boeren, gezond eten en eerlijk afrekenen. Voor elk van deze thema’s is er breed in de samenleving een groot draagvlak. Dat geeft ons als ‘transitiestrijders’ een enorme steun in de rug om door te gaan met plannen, projecten en acties die hieraan bijdragen.

 

We danken jullie als leden, vrienden en vrijwilligers voor de grote steun en inzet in het afgelopen jaar. Extra dank aan de verschillende fondsen en andere financiers die ons werk mogelijk hebben gemaakt. Meer dan ooit is het van belang dat we elkaar vasthouden en steunen. Met die oproep wensen we jou een voorspoedig, vreedzaam en verbindend 2024 toe.

 

Kernteam Transitiecoalitie Voedsel

 

In april overhandigden we - samen met BoerenNatuur, Wijland, Boerenraad en Herenboeren - het plan BoerenPerspectief aan de ministers Van der Wal en Adema. Met dit plan willen we Nederlandse boeren langjarig onafhankelijke en inspirerende begeleiding bieden. Zodat ze toekomstgerichte keuzes kunnen maken die passen bij hun talenten en ambities. Met LNV, LTO en NAJK werken we aan de uitrol; als de laatste hobbels over financiering en aansturing zijn geregeld, kan in 2024 deze ondersteuning van boeren van start.

 

We spraken met 20 visionairs en jonge boeren over ‘Landbouw en voedsel in 2040’ en zetten hun visies online (lees ze hier terug). De menukaart van het ‘Restaurant van de Toekomst’ bevat de rode draad uit de gesprekken. Dit project kwam tot stand met steun van o.a. het programma DuurzaamDoor van RVO. Op basis van de vele positieve reacties ontwikkelen we nu samen met NAJK, Rabobank en BoerenNatuur een bredere campagne met een film over het toekomstperspectief van boeren.

 

TcV heeft aan het kabinet voorgesteld om ketenpartijen te verplichten om een bepaald deel van hun grondstoffen in te kopen bij boeren die duurzaam produceren. Dit idee van een ‘bijmengplicht’ komt uit de denkgroep Regie & Ruimte. Er hoort een prijs bij die het voor boeren lonend maakt om te verduurzamen. Het ministerie van LNV laat het voorstel na een kamerbreed ondersteunde motie verder onderzoeken. We hopen dat het nieuw te vormen kabinet de inkoopverplichting daadwerkelijk zal invoeren.

 

In samenwerking met Jan Willem Straatsma nam TcV het initiatief voor een ‘Community of practice’ voor de volgende vijf gebiedsprocessen: Agroagenda Noord-Nederland, Achterhoek, Alblasserwaard/Vijfheerenlanden, Eemland en De Peel. Elk gebied kent eigen uitdagingen, bodem en water zijn de sturende principes. De zogenoemde CoP-sessies, waaraan ook LNV en provincies deelnemen, laten zien hoe grote groepen boeren van onderop stappen in de transitie kunnen zetten. Komend jaar gaan we hier volop mee door.

In juni belegden we een bijeenkomst met diverse gezondheidspartijen om te inventariseren of zij al bezig zijn met de eiwittransitie. Dat wilden we weten omdat veel initiatieven voor een verschuiving naar een meer plantaardig voedingspatroon vooral verduurzaming nastreven. Terwijl er ook op het gebied van gezondheid nog veel te winnen is. De uitkomst van deze bijeenkomst was de gedeelde behoefte om een gezamenlijke visie te formuleren: wat is de rol van gezondheid in de voedseltransitie?
 

De Gezondheidsraad onderschreef deze maand dat meer plantaardige eiwitten duurzaam én gezond zijn: “Een belangrijk voordeel van de eiwittransitie is dat het risico op chronische ziekten omlaag gaat.” Meer volkoren granen, fruit, groente, noten en peulvruchten verlaagt het risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en kanker. De raad wijst er ook op dat er meer nodig is dan het huidige streven van de overheid naar 50/50 plantaardige/dierlijke eiwitten.

 

Op de ledendag van de Transitiecoalitie Voedsel in juli stonden gezondheid en de eiwittransitie centraal. Met een grote groep mensen kwamen we bijeen bij The Farm Kitchen. We bespraken hoe we de eiwittransitie zo vorm kunnen geven, dat het meer is dan het vervangen van dierlijke producten door daarop lijkend ‘processed food’ met louter plantaardige ingrediënten. Zodat meer plantaardig eten ook een stap in de richting van een gezonder voedingspatroon wordt. Lees hier het verslag van de ledendag.

 

Plant The Future Diner
Het Plant The Future Diner vond plaats in oktober en had dit jaar als thema: Plantaardig het Gezonde Normaal. Demissionair minister Adema prikte een vorkje mee en kreeg het rapport ‘Maatschappelijke impact van eiwittransitie’ overhandigd. Dit rapport laat zien dat meer plantaardige consumptie jaarlijks een welvaartsbijdrage van €2 miljard oplevert door lagere kosten voor de volksgezondheid. Dit komt bovenop de €8 miljard welvaartsgroei als gevolg van minder milieuschade. Bekijk hier de terugblik van het diner. 

 

Het rapport “Maatschappelijke impact eiwittransitie” van Wageningen UR richt zich op de pijlers milieu, sociaal kapitaal en gezondheid en is onderdeel van de value case die we ontwikkelen voor de eiwittransitie. De vierde pijler is economie; die onderzoeken we in samenwerking met Foodvalley NL. Begin volgend jaar kunnen we hier de eerste resultaten van laten zien. De value case brengt de maatschappelijke impact van de eiwittransitie in kaart en geeft de onderbouwing voor een actie-agenda. Die laatste staat op het programma voor 2024. Klik hier om het webinar over de value case terug te kijken.
 

In het debat over landbouw en voeding gaat het vaak over voedselveiligheid en -zekerheid. En minder vaak over voedselkwaliteit en gezondheid. Om dit aspect meer aandacht te geven, startten het Louis Bolk Instituut en de Transitiecoalitie Voedsel in 2023 een vervolgstudie naar de relatie tussen een gezonde bodem en onze gezondheid. Opdrachtgever is het ministerie van LNV. Centraal staat de vraag of het minder intensief bewerken van de bodem invloed heeft op de gezondheid van planten, mensen en dieren.

 

Actie-agenda 2.0
In dit kader presenteerde de Transitiecoalitie Voedsel samen met het Louis Bolk Instituut (LBI) eind november de actieagenda Boer, Bodem, Gezondheid 2.0. Die laat zien hoe we bodems gezonder kunnen maken, wat het effect daarvan kan zijn op de volksgezondheid en op zorgkosten en hoe oplossingen via de markt tot stand kunnen komen. In januari 2024 maakt het ministerie van LNV naar verwachting de eindrapportage openbaar. Dan zullen TcV en LBI ook de aangepaste actieagenda Boer, Bodem, Gezondheid 2.0 publiceren. 

 

Podcast
Wil je de komende dagen nog even ontspannen, dan kun je luisteren naar de podcast Boer, Bodem, Gezondheid. Aflevering 1 is met een gangbare en een biologische akkerbouwer. De tweede aflevering is een mooi gesprek met een melkveehouder en een microbioom-expert. Je kunt de podcasts hier beluisteren.

In 2023 hebben we onze denklijn neergelegd in de goed ontvangen publicatie “Belonen en Beprijzen, van Boer tot Bord”. Bij de voedseltransitie horen echte prijzen voor producten, maar ook het verschuiven, afbouwen en opbouwen van andere financiële prikkels. Denk aan het ombuigen van subsidies, het anders beprijzen van bestrijdingsmiddelen en kunstmest, het afbouwen van fiscale voordelen voor het ‘oude landbouwsysteem’ en het opbouwen van nieuwe prikkels (heffing op vlees en zuivel, vergoeding van ecosysteemdiensten).

 

Met onze lobby hebben we de lijn van belonen en beprijzen beter onder de aandacht gebracht bij met name politici, de ambtelijke top van diverse ministeries en partijen in de agri&food sector. In meer dan de helft van de programma’s van politieke partijen zagen we diverse concrete voorstellen terug die gebaseerd zijn op ‘belonen en beprijzen’, soms met verwijzing naar ons werk. We gaan in 2024 constructief en kritisch meekijken of en hoe de partijen zich aan deze beloften houden.

 

Ombuigen subsidies
Voor het komende jaar staat een spannend nieuw project op stapel: we gaan kijken naar het ombuigen van Nederlandse en Europese subsidies en fiscale voordelen. Net als bij de discussie en politieke koers om fossiele subsidies versneld af te bouwen, zien we hiervoor de noodzaak in het landbouw- en voedselsysteem. Het bespaarde geld kan dan gebruikt worden voor nieuwe maatregelen om groen boeren, gezond eten en eerlijk afrekenen te stimuleren. 

Kijk voor een compleet overzicht van onze activiteiten op de nieuwspagina van onze website of bekijk hier de nieuwsbrieven van 2023. Schrijf je gelijk in en mis geen enkele update.

Wil je meer weten over een van de onderwerpen in deze terugblik? Neem dan vanaf dinsdag 2 januari 2024 contact op met:

Arja Kapitein over groen boeren

Rianne van Zandbrink over gezond eten (eiwittransitie)

Zsuzsan Proos over gezond eten (boer, bodem, gezondheid)

Tom Kools over eerlijk afrekenen